Do pan de Lula a Bolsonaro

Chegou Jair Bolsonaro. Asumirá o Goberno o un de xaneiro de 2019. Aterra no club do populismo protofascista, fanfarra e estrondo. Discurso radicalizado dun militar de extrema dereita, que se fixo un buraco alá polo 2013 coa eclosión da crise brasileira, e que predica sen titubeos dialécticos lei e orde, mentres defende de xeito totémico o mercado e a familia.
A democracia, o menos malo dos sistemas políticos posibles, dicía Winston Churchill, non ten logrado descabalgar nas urnas –no caso do Brasil e doutros países– o argumento falsario dunha dereita ultraliberal que fabrica fakes a velocidades de vertixe.
Escoito na Cadena Ser a unha votante brasileira do presidente electo. Subliña que antes votara ao Partido dos Traballadores, e que lle recoñece a Bolsonaro cousas polémicas que mesmo non lle gostan, pero despois de todo non vai casar con el. Só quere que Brasil progrese.
O populismo ten gañado a batalla da rúa na octava economía do mundo, aqueixada pola corrupción e convulsionada polo polémico procesamento do petista Luiz Inácio Lula da Silva, o que tiña maior proxección de voto antes da súa defenestración xudicial. Un Lula que ao pouco de pisar a presidencia (2003-2010) diminuira en cinco millóns a balanza de pobres do Brasil, para rematar ao final co sufrimento de 28 millóns de compatriotas.
O primeiro que fixera fora meter aos seus ministros nun avión e levalos ás zonas máis pobres do país, para que coñeceran unha realidade crúa e silente. O Brasil dos que malviven e non protestan. Era a maneira peculiar de actuación dun presidente que, segundo confesión propia, coñeceu o pan por primeira vez aos sete anos, para tratar de implicalos ao máximo no proxecto.
A intimidante dialéctica de Bolsonaro agora preocupa fondamente á intelectualidade progresista de Brasil, consternada polo seu futuro profesional e mesmo persoal. Non debe resultar estraño que, nos próximos meses, moitos estudantes, profesores e outras xentes da cultura fuxan a Europa en busca de osíxeno.
As augas no Brasil discorren ben turbias, aínda que o presidente fixo tres pronunciamentos tras lograr a vitoria: respectar a Constitución, a democracia e as liberdades; con acenos a un mercado que, dende a súa perspectiva, ten moito que ver cun capitalismo de grande empresa e moito menos coas pequenas sociedades. De entrada, Brasil vai cambiar as prioridades no que fai aos interlocutores nas súas relacións exteriores. Vai poñer a proa da nao deica os países ricos, hacia aqueles que lle poidan reportar valor aos produtos brasileiros. Bolsonaro é máis de relacións bilaterais que de foros internacionais.
O líder brasileiro dirixiuse á cidadanía primeiro dende facebook, despois dende a TV e novamente dende a mencionada rede social. Os xornais informan que o capitán é un político de extrema dereita, que defende a ditadura militar, ataca a activistas e á prensa; fai apoloxía das armas de fogo e non recoñece os dereitos das minorías. Cristalino. Nas últimas horas advertiu que os medios que non lle sexan afíns non obterán subvencións oficiais. Sóalles por aquí? Haberá que ver, como no caso de Donald Trump, ata que punto as institucións brasileiras son quen de acoutar o seu ultra-reprís. Porque reconducir o fenómeno Bolsonaro, poñerlle o axóuxere ao felino, non semella dende logo tarefa doada, cidad@ns.

España lúgubre

Toros, desfiles militares, procesiones, atávicas fiestas populares… La España actual es un lúgubre flash back. Una postal goyesca perfumada de esencias patrias, en donde la derecha que con viento de Levante tomó Perejil pretende ahora un Franco eterno en el Valle de los Caídos o, como mucho, enterrado en la catedral de La Almudena.
España es todavía un país perimetrado por cunetas óseas, producto del golpe fascista del 36, que derivó en el consiguiente conflicto bélico, que perdieron los demócratas. Sí, los demócratas, muchos de los cuales respaldaban una reforma agraria, que hiciera justicia y modernizara un país de mucho caciquismo y latifundio.
España es una geografía que sigue haciendo del turismo su monocultivo, en una balanza comercial sobrecargada de camareros y ladrillos rotos, en donde el I+D+i resulta una anecdótica ecuación.
España es una fábrica de emigrantes sobradamente preparados que, como los personajes de Pirandello, buscan un autor que les dé guión para poder vivir dignamente. Y mientras esto sucede, la nueva ultraderecha, en rigor, la rancia derecha de siempre, invita a poner banderas rojigualda en los balcones, como divisa inequívoca y excluyente, alejada de toda pluralidad territorial, por 900 euros de salario mínimo que pretenden PSOE y Podemos, para que los ciudadanos puedan pagar el alquiler y atender el atraco eléctrico. La postal española presenta hoy un claroscuro sospechoso. Es acaso la misma de antaño, lo que ha cambiado es el formato: ahora la venden en 3D.

Feijoo: Catalunya como pretexto

Teño para min que o destes días, o debate que se pecha mañá no Parlamento galego, non é propiamente unha discusión sobre o Estado da Autonomía, e si un intento do presidente da Xunta, Alberto Núñez Feijoo, de colarse de novo no primeiro plano da política española, co argumento de que «toda rebelión ou sedición contra o Estado constitucional é un ataque directo a Autonomía galega».
Feijoo, con Catalunya como mal maior, pide axenda estatal e rexeita a súa amortización como sucesor de Mariano Rajoy. Escintileos a Madrid dende un faro autonómico debilitado, pero que lanza avisos para navegantes dispostos a aplicar de novo o artigo 155 da Constitución, contra un país mediterráneo irredento. Que o saiba vostede, señor Pablo Casado, por se tiña dúbidas: por estes lares populares non se desdeña outro 155, se fora preciso. No debate do 2017, Feijoo, en troques, chamou ao diálogo con Catalunya sen submisión ao independentismo.
E para Galicia, unha dose de galeguismo verbal para a ocasión e unha reivindicación dun Castelao «de todos os galegos»; que non se lle pode deixar á esquerda que patrimonialice ao autor de Sempre en Galiza e do cadro A derradeira lección do mestre, homenaxe ao fusilado Alexandre Bóveda, e denuncia da brutal represión franquista. De máis autogoberno galego, ren de ren. Iso, si, lembrou que Galicia é nacionalidade histórica, concepto que ao longo do curso político adoita caer en desuso.
O discurso presidencial foi rutineiro cara adentro, con escasos coellos na chistera; construído con vimbios moi trillados e, nalgúns casos, incertos, que supuxeron a exhibición duns vectores nada envexables e, dende logo, dificilmente disimulables na súa crueza.
En cinco anos, Galicia triplicou a súa débeda a respecto do PIB. No primeiro trimestre de 2018 era o 18,6 %. Recén aterrado Feijoo na Xunta, do 6,7 %. Así foi como deixou a situación o Goberno bipartito, no 2009. Un Executivo emperrenchado tanto como Zapatero en non recoñecer unha macrocrise, que xa levaba ano e pico zurrando a badana. Tampouco somos un territorio apetecible para o investimento estranxeiro. A queixa neste sentido da oposición socialista, do portavoz Fernández Leiceaga, no senso de que os fondos foráneos nunca acadaron, no último lustro, o 0,5 % do total estatal, foi acaída. Como a da deputada nacionalista Ana Pontón, cando botou en cara ao presidente un raquítico investimento en I+D+i, do 0,86 %, en lamentable competencia á baixa con Bulgaria.
O debate incluíu de novo o comprometido daguerrotipo de Feijoo co narcotraficante Marcial Dorado, recordado polo portavoz de En Marea, Luís Villares, a modo de recorrente presentación do adversario. Feijoo dixo ver con «tristura», «bochorno» e «amargura» o que está ocorrendo en Catalunya. Por un momento, inxenuo de min, pensei que se puña o mono de facer autocrítica para referirse aos máis de 180.000 parados que rexistra Galicia, á ralentización na lei de dependencia, á falta de profesor@s, médic@s, enfermeir@s… Pero non, Feijoo, unha vez máis, non decepcionou, e como a Alicia de Charles Lutwidge Dodgson, Lewis Caroll para os amigos, pintou un atractivo país das marabillas.